Gündelik Lakırdılar: Beyoğlu'nda Bir Sergi: Camera Ottomana

22 Haziran 2015

Beyoğlu'nda Bir Sergi: Camera Ottomana

Aslında niyetim Ani Harabeleri hakkında yazmaktı ama ani bir fikir değişikliği yapıp, geçen hafta ziyaret ettiğim bir sergiden söz etmeye karar verdim. Belki zaten biliyorsunuzdur ama bilmeyenler için söylemiş olayım, Galatasaray'dan Tünel'e doğru yürürken sol tarafta kalan Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi'nin (ANAMED) bir sergi salonu var. Burada tarih, sosyoloji vs. gibi sosyal bilimlere meraklı insanları mıknatıs gibi çekecek sergiler düzenliyorlar. Sene başında "1. Dünya Savaşı'nda İttifak Cephesinde Savaş ve Propaganda" isimli bir sergi yapmışlardı. Yapı Kredi'deki Zeki Müren sergisine giderken tesadüfen görmüş, gezerken bir dolu fotoğraf çekmiş, gördüğüm/okuduğum her şeyi eve gelip uzun uzun Burak'a anlatmıştım. ANAMED, Nisan ayında yine ilginç bir sergi ile çıktı karşımıza: Camera Ottomana - Osmanlı İmparatorluğu'nda Fotoğraf ve Modernite, 1840-1914

Küratörlüğünü Zeynep Çelik, Edhem Eldem ve Bahattin Öztuncay'ın üstlendiği Camera Ottomana, başta fotoğraf sanatı tutkunları olmak üzere herkesin ilgiyle gezeceği bir sergi. Osmanlı İmparatorluğu'nun fotoğraf ile tanışması ile başlayan süreçte gerek toplumsal yaşamda, gerekse devlet organizasyonunda yaşanan değişimleri gözler önüne seriyor. Fotoğrafın var olanı belgeleme amaçlı kullanımı, İmparatorluk'taki kayıt altına alma süreçlerini kolaylaştırıyor. Başlangıçta zengin ve imtiyazlı kesim için bir ayrıcalık olarak ortaya çıkan portre fotoğraf çekimi, 20. yüzyılın başından itibaren, özellikle devletin vesikalık fotoğrafı denetim aracı olarak kullanmaya başlaması ile toplumun tüm kesimlerine hızla yayılıyor. Sergi, Osmanlı Bankası'nda çalışan memur ile mahkumların fotoğraflarından kartpostallara, II. Abdülhamid'in dev boyuttaki albümlerinden Mebusan Meclis üyelerinin vesikalıklarına, Haseki Nisa hastanesinde ameliyat olan hastaların portrelerinden İstanbul'daki fotoğraf stüdyolarının haritası ve sahiplerinin isimlerine kadar oldukça geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Osmanlı tarihi hakkında bildiklerimiz lisede okuduğumuz tarih kitapları ile sınırlı olduğundan (onlar da genellikle savaş ve antlaşmalara dair bilgileri içerdiğinden) toplumsal yaşamı ve devlet düzeni hakkında aslında fazla şey bilmediğimiz imparatorluk üzerine yapılan bu tarz sergilerin öneminin altını ayrıca çizmek gerekiyor. Böyle sergileri, toplumda bir kesimin yok saydığı, başka bir kesimin tahayyüllerle sımsıkı sarıldığı geçmişimizle, Osmanlı ile barışmanın, orta yolda buluşmanın, bilinçli bir şekilde sahiplenmenin aracı olarak gördüğüm için belki de. Serginin vurucu bulduğum bir diğer tarafı ise, toplumsal hafızadan izleri büyük ustalıkla silinen Osmanlı'nın ekonomik hayatta aktif gayri-müslim nüfusunu hatırlamamıza vesile olması. Camera Ottomana, 19 Ağustos'a kadar devam ediyor. Fotoğrafın icadı Osmanlı'yı nasıl etkiledi, İmparatorluk'ta ne tür değişimlere sebep oldu ve hangi kullanım alanlarına yol açtı merak edenler kaçırmasın.